Bronnen voor online (historisch) onderzoek huizen en hun bewoners

De belangstelling voor huizenonderzoek is laatste jaren erg toegenomen. Hieronder een serie bronnen, tools en literatuur waarmee u heel veel informatie kunt verzamelen over de geschiedenis van een gebouw én zijn bewoners. Maar ook kunt u hiermee achterhalen waar criminelen actief waren of een (nu) bekende politicus problemen kreeg, welke bedrijven er in gebouwen actief waren, of in welke huizen prostitutie wordt bedreven.   Combineer altijd verschillende bronnen. Het is een selectie van de bronnen die ik afgelopen jaren heb gebruikt voor onderzoeken. Aanvullingen altijd welkom.

Met onderstaande bronnen kunt hedendaagse en oude gegevens vinden over gebouwen

Algemeen

Laat ik beginnen met een interessant hulpmiddel met onderzoekstips over oa het gebruik van het kadaster, notarisarchieven etc:  Broncommentaren 3: Bronnen betreffende de registratie van onroerend goed in de negentiende en twintigste eeuw én Broncommentaren 4: Bronnen betreffende de registratie van onroerend goed in Middeleeuwen en Ancien Régime 

Notarisarchieven zijn een schitterende bron.  Daarin zijn bijvoorbeeld als transacties en overdrachten te vinden.  In 2016 heb ik bij het Stadsarchief Amsterdam een presentatie gegeven over notarisarchieven, de sheets staan nog online Mijnheer de notaris. Tips en trucs voor het zoeken in notarisarchieven.  Hou er altijd rekening mee dat huisnummers (maar ook straatnamen) gewijzigd kunnen zijn.   De archiefdiensten hebben daarvoor per plaats concordantielijsten. 

Kadasterarchieven.  Tegen betaling  is bij het kadaster hedendaags informatie te vinden over de eigenaren van huizen. Bij de  archiefdiensten zijn de historische kadaster gegeven te vinden, voor een deel staan deze al online. Kadaster begon officieel in 1832, daarvoor waren er al metingen. De aanzet werd al gegeven door Napoleon. Belangrijkste toegangen zijn:

• BAG (Basisregistratie Adressen en Gebouwen). Handige tool is hier de Bagviewer. Tik links in het menu onder zoeken een straatnaam in. Je krijgt dan een schat aan gegevens bv bouwjaar, oppervlakte, functie (gebruiksdoel). Deze gegevens zijn echter niet altijd correct is mijn ervaring. Wees daar alert op.
• Ruimtelijkeplannen bestemmingsplannen, structuurvisies, etc.   Een schat aan informatie over huizen en andere gebouwen én -helaas- ook soms over personen.
• Kadastrale kaarten 1811-1832 Op dezelfde site staat nog veel meer, zoals bouwkundige tekeningen.
• Kadastralekaart.com De huidige kadastrale situatie met allerlei informatie, zoals bouwjaren, oppervlakte maten etc.
• Klic medling en Klic Viewer Kabel en Leidingen Informatie Centrum. Waar en hoe diep liggen leidingen bij huizen en gebouwen. Gas, water, elektra, gasvezel, riool etc
• Funda Deze woningen verkoopsite van de NVM bevat meer informatie dan u denkt.
• Mensen kunnen ook in boten wonen. Kadaster is verantwoordelijk voor registratie.  Database hypotheken en beslagen die rusten op een schip én natuurlijk de Teboekstellingen van schepen
• Ministerie van Financiën. Index rubrieken Registratie, Hypotheken, Kadaster en Indirecte Belasting 1831-1935
• Ministerie van Financiën, index dossiers Domeinen 1869-1944. U kunt oa op plaats zoeken. Er is ook een index verkochte Domeinen 1812-1813.
• Overheid.nl Alle opties op deze site kunnen van belang zijn. De zoekfunctie is bagger dus zoek met google op deze site. Hoe je dat doet?
•  Hier een voorbeeld met zoeken naar Rokin in Amsterdam:  Google Rokin
• Persoonskaarten Tussen 1939 en 1 okt 1994 werd er van elke Nederlander een persoonskaart gemaakt (later ging dit over in de GBA, nu BRP). Persoonskaarten van onverleden personen zijn op de op te vragen. Is een persoon meer dan 10 jaar geleden overleden en krijgt u ook zijn woonadressen.
• Pdok publieke PDOK viewer met actuele geo informatie en hoogte huizen en andere gebouwen.
• Planviewer commercieel maar soms nuttig. Kijk zelf.
• Topotijdreis: 200 jaar topografie met oa veel luchtfoto's  
• Uitspraken rechtszaken m.b.t. gebouwen.
• Vergunningen Voor verbouwingen etc heb je vergunningen nodig. Met grote regelmaat komen er historische vergunningen bestanden bij. Via de site Archieven.nl zijn deze makkelijk te vinden.
• Volkstellingen 1795-1971. Deel volkstellingen is op wijk of buurtniveau, soms op straatniveau. Concordantielijst van huisnummers cq wijk kan nodig zijn. Die is vaak te vinden bij gemeentearchieven.
• Waag Hoe oud is een woning. Meer dan 9 miljoen gebouwen zijn hier opgenomen. Zoom in met de kaart.
• Waterstaatsbestekken index 1814-1980
• WOZ-waardeloket wat is de (WOZ) waarde van een huis.

Woon en werkadres H.Wouters, Molenstraat Roosendaal

Bron foto: collectie Westbrabants Archief

Vergunningen. Je hebt ze overal voor nodig. Een bouw-, gebruikers-, hinderwet-, horeca-, kap-, milieu, omgevings- , parkeer- en terrasvergunning,  inrit- en ventvergunning. Die staan allemaal op de websites van de gemeenten, en de historische vergunningen zijn te vinden bij de archiefinstellingen of via archieven.nl. Een flink deel is digitaal te raadplegen. Op het portaal Mijnadres zijn ze van acht gemeenten te raadplegen, waaronder Rotterdam en Schiedam. 

Naast vergunningen heb je ook allerlei belastingen op onroerend goed. Van haardbelastingen tot WOZ. Het Utrechts Archief  heeft voor onderzoekers ooit eens een handige gids voor huizenonderzoek gemaakt. Is nu gratis te downloaden en de informatie goed toepasbaar voor andere gemeenten: Gids huizen voor historie. Overigens hebben meer archiefinstellingen tips voor onderzoekers op hun website.

Tip:  gebruik de zoekmachines op de websites van de gemeenten niet om een adres te zoeken. Veel beter om Google te gebruiken in combinatie van de site operator.  Bijv zoekstring: "herengracht *" site:amsterdam.nl (voor het  sterretje * een huisnummer invullen.)

Burgerlijke Stand en andere bevolkingsregistraties.  Deze bronnen barsten werkelijk uit hun voegen van informatie over huizen én hun bewoners.  In de blog Nederland: bronnen voor het zoeken naar je roots zijn de online bronnen te vinden. Meestal kun je niet zoeken straatnamen en huisnummers in de burgerlijke stand.  Dat kan wel bij de bevolkingsregistraties.  Belangrijkste toegang voor Nederland is WieWasWie . De voorloper van de burgerlijke stand (vóór 1811, in zuid Nederland eerder) zijn de kerkboeken met de doop-, trouw, en begraafregistratie (DTB). Soms exact, vaak crypties (bv buiten de Bemuurd Weerd) staan daarin adressen. Ook deze DTB registers  zijn online te vinden via Nederland: bronnen voor het zoeken naar je roots. Ook historische kaarten en plattegronden (zie verder) kunnen je erg behulpzaam zijn bij het zoeken van de precieze locatie van een gebouw, zoals beschreven in de kerkboeken en/of burgerlijke stand.

Via krantenarchieven en de daarin opgenomen familieadvertenties, advertenties én artikelen is veel informatie te verzamelen over de bewoners/gebruikers van gebouwen en de gebeurtenissen aldaar. Maar ook wanneer mensen in een plaats kwamen wonen of vertrokken. Zoek bijvoorbeeld op straatnaam.  Hou er altijd rekening mee dat huisnummers (maar ook straatnamen) gewijzigd kunnen zijn.   De archiefdiensten hebben daarvoor per plaats concordantielijsten. 

Historische kaarten en plattegronden.  Daar staan er duizenden van online, zowel bij de Nederlandse archiefdiensten  als in het buitenland. Zo heeft de British Library net 40.000 kaarten op Flickr online gezet, waaronder een deel uit Nederland. 

Archieven portaal.  Archieven.nl is een portaal dat toegang geeft tot veel archiefcollecties in Nederland. Je kunt hier zoeken op straatnamen en huisnummers, maar ook op specifieke documenten waarin adressen in voorkomen bijvoorbeeld ledenlijsten van verenigingen en kerken, stamboeken, foto's, plattegronden, vergunningen, bouwdossiers, brieven, dagboeken, handelsregisters, kamer van koophandel, etc etc.

Bronnen, bronnen, bronnen..

• Adres- en telefoonboeken. Laat ik de adresboeken net in een eerdere blog op een rijtje hebben gezet. Telefoonboeken zal later toevoegen
• Archieven.nl portal tot heel veel archieven in Nederland. Zoek hier  bijvoorbeeld met je straat en woonplaats.
• Bing Maps Niet zo populair als Google Maps, maar vaak erg goed.
• Digitale foto's op het Internet bevatten vaak meer informatie dan u denkt. Zie ook mijn blog met eindeloos veel tips.    Bijvoorbeeld de coördinaten waar de foto's genomen zijn. Hiermee heb ik al heel wat personen én hun woonplaats kunnen achterhalen. Ja, zoeken met foto's kan, zonder één woord te gebruiken. Bijvoorbeeld met TinEye en Google Reverse Image Search. De beste reverse image zoeker m.i. is die van Yandex.
  Zet in zeker de Google Lens app op je telefoon (ios of Android), daarmee kun je zoeken naar afbeeldingen of delen van afdelingen, teksten en nog veel meer.
  Tip: geen resultaat met reverse image? Maak je afbeelding in zwart/wit of zoek met een fragment van je afbeelding.
  Met een Exiftool  is de  metadata te achterhalen die meestal in digitale foto's worden opgeslagen, zoals type camera, plaats, datum en tijd waar de foto is genomen etc. Zelf gebruik ik regelmatig een Exif Viewer als extentie in Google Chrome. Online kan het ook met bijvoorbeeld FotoForensics. Een foto hoef je alleen maar te uploaden of zoeken met de hyperlink.  Meer tip voor zoeken met een foto van een huis of ander gebouw: blog.
• Cultuur Erfgoed databases bronnen en kaarten, afbeeldingen, interieur, Manchu, zettingskaarten etc
• Delpher Dat kennen de meeste mensen van de online krantenarchieven, je krijgt hier ook toegang tot online boeken en tijdschriften. Vul eens je straatnaam of plaats in.
• Funda.  Ja makelaars zijn soms wat slordig met de gepresenteerde foto's.
• Gegevens betreffende roerend en onroerend bezit in de Nederlanden in de 16e eeuw
• Geohack tool Klein maar o'zo handig. He moet wel de coördinaten weten, maar die haal je bv simpel van Google Maps. Ga op de gewenste locatie staan en klik op rechter muisknop.
• Google Maps incl. Streetviewer, Wist u dat een deel van Kamer van Koophandel gegevens hieraan gekoppeld zijn. Met de Android versie van Google maps kun je zoeken naar een gebouw. 
• Het Nieuwe Instituut architectuurmuseum, rijkscollecties, stedenbouw etc Via het zoekportaal is hier veel informatie te verkrijgen. Vul bijv. je straatnaam in.
• HisGis Geografisch Informatiesysteem. "HisGIS is bedoeld voor ieder met interesse in kaarten, historie, huizen, namen, genealogie en grondbezit"
• Hookers Met dit site heb ik ooit een gemeenteraad laten  zien waar prostitutie werd bedreven in hun gemeente.  Combineer het met gemeentelijke vergunningen (zie boven). Dit overzicht van illegale bordelen en verdachte huizen in Amsterdam uit 1897 is er ook voor andere plaatsen te vinden.
• Huizendata  Data van de Nederlandse huizenmarkt
• Joods Monument slachtoffers Tweede Wereldoorlog 1940-1945. Je kunt op straat, huisnummer en plaats zoeken, maar ook op persoonsnamen.
• Kaart Groen Erfgoed Landschapskaart van Nederland bv de monumentale bomen, historische topgrafie rond 1900, de eerste bosstatistiek, nationaal parken, gebieden Staatsbosbeheer, eendenkooien etc.
• KCAF  Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek. Alles over de fundering van uw huis.
• KIX-code van PostNL. (Pdf)  Met die KIX-code kun je snel de postcode en huisnummer achterhalen. In dit artikel de uitleg.
• Landelijk Register van Monumentale Bomen
• Liggingsdata kabels en leidingen
• Overheid.nl Op deze site staat eindeloos veel informatie over gebouwen en hun bewonedrs/bedrijven.  De zoekfunctie is bagger, gebruik daarom Google als zoekmachine in combinatie van de site operator. Voorbeeld zoekstring: maliebaan utrecht site:overheid.nl
• Rapporten Centrale Inlichtingendienst 1919-1940
• Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Digitale bronnen archeologie, huizen en andere gebouwen, bewoners etc 
• Rijksmonumenten Kaart ea met de rijksmonumenten van Nederland incl bouwjaar, achtecten en omschrijvingen
• Stichting Bouwhistorie Nederland
• Verkaufsbücher (vastgoedboeken Duitse bezetter). Joden onteigende panden Tweede Wereldoorlog 
• Volkstellingen 1785 -1971

Geografisch per provincie [is nog in opbouw]

Drenthe:

• Kolonie van Weldadigheid namen bewoners 
• Adresboeken Hoogeveen

Flevoland:

• Het Flevolands Archief oa vergunningen, persoonskaarten, eigendom en bezit

Friesland:

HisGis, Historisch GIS Fryslân : Historisch kaartmateriaal (kadaster 1832, florenen 1700) gekoppeld aan database-gegevens
Kadasterviewer
• Transcriptie verkoop kloostergoederen 1644
• Bouw- en hinderwetvergunningen Leeuwarden
• Bouwdossiers Leeuwarderadeel  1944-1989
• Wonen en werken in Harlingen

Gelderland:

• Bommelerwaard Regionaal archief Rivierenland, hinderwet- en bouwvergunningen
• Bouwvergunningen  Regionaal Archief Nijmegen
• Historische Atlas Nijmegen met oa. eigenaren en bewoners.
• Bouw- en milieuvergunningen Regionaal Archief Rivierenland: gemeenten Buren, Culemborg, Maasdriel, Neder-Betuwe, Tiel, West Betuwe en Zaltbommel.
• Bouwdossiers Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers
• Bouwdossiers Noordwest-Veluwe Harderwijk, Oldebroek, Wezep etc
• Overdrachtsbelasting plaatsen Achterhoek incl Zutphen

Groningen:

• Groninger Archieven o.a panden, boerderijen, bouwdossiers, schepen en schippers plaatsen provincie Groningen. Bouwvergunningen gemeente Groningen (1), (1856) 1863 - 1916 (1918)
• Bouwdossiers dienst RO/EZ (Ruimtelijke Ordening/Economische Zaken).
• Bouwdossiers Hoogkerk 1949-1969 Plaatsingslijst

Limburg:

• Bouwdossiers gemeente Leudal
• Gemeentearchief Kerkrade oa allerlei akten, bidprentjes, gezinskaarten
• Regionaal Historisch Centum Limburg oa bouw- en hinderwetvergunningen, memories, kadastrale kaarten 1811-1832 LImburg
• Rijckheyt  oa bidprentjes, notarisarchieven  van de gemeenten Brunssum, Gulpen-Wittem, Heerlen, Nuth, Simpelveld en Voerendaal. Toegang Bouwdossiers
• Bouwdossiers De Domijnen Sittard-Geleen.
• Bouwdossiers Kerkrade
• Bouwdossiers Landgraaf
• Bouwdossiers Valkenburg aan de Geul en Schin op Geul

Noord-Brabant:

• Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) oa bouwtekeningen, hinderwetvergunningen, rechtbankarchieven, notaris en schepenakten plaats provincie Noord-Brant.
• Regionaal Archief Tilburg  oa bevolkingsregisters en veel andere bronnen.
• Regionaal Historisch Centrum Eindhoven oa een scala aan bronnen staat online.
• Stadsarchief Breda oa. De concordanties die wijk- en huisnummers (en eventueel pondboeknummers), bouwdossiers, adresboeken etc.
• Westbrabants Archief oa bouwvergunningen, notarisarchieven, etc Bergen op Zoom, Bergen op Zoom en hun regio

Noord-Holland:

•  Regionaal Archief Alkmaar  oa Historisch kadaster Alkmaar en bouwvergunningen
• "Register van de Zeedyk genaamd den Zeeburg en Diemerdyk gelegen tusschen de steden Amsterdam en Muyden" - Anno 1741 Met vermelding van bewoners / perceeleigenaren
• Slaveneigenaren Amsterdam. Waar waren ze woonachtig toen de slavernij in 1863 werd afgeschaft.
• WestFries archief  oa. vergunningen. Huidige gemeenten Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer en Stede Broec
• Bouwtekeningen Hilversum en Naarden
• Bouwvergunningen- en constructiedossiers (bouwdossiers/bouwtekeningen) van de gemeente Haarlem
• Bouwdossiers Haarlemmermeer 1905-1919
• Bouwdossiers Haarlemmerliede en Spaarnewoude 1878-1945
• Bouwdossiers Waterlands Archief Zit ook deel Amsterdam Noord bij. Verder Broek in Waterland, Edam, Purmerend, Middenbeemster, Volendam etc. Op hun site heet het Gebouwen.
• Bouwdossiers en vergunningen gemeente Zaanstad.
• Tijdschrift Maandelykse Nederlandsche Mercurius verscheen van 1756 tot 1807. Voor huizenonderzoek m.n. Amsterdam belangrijk. 

Overijssel:

• Historische Centrum Overijssel oa bouwdossiers Deventer en Zwolle
• Bouwdossiers Steenwijkerland
• Bouwvergunningen Ommen
• Bouwvergunnigen Hardenberg
• Bouwdossiers Zwolle en Zwollerkerspel

Utrecht:

• Archief Eemland oa bouwdossiers en -tekeningen Amersfoort, ontwerptekeningen, plattegronden
• Bronnen toegankelijk bij het Utrechts Archief oa bouwvergunningen, bouwtekeningen, transportregisters etc
• Utrechts Documentatiesysteem (UDS) Documentatie.org monumentenzorg, bouwhistorie en cultuurhistorie
• Huizenonderzoek Utrecht portal eigenaren, bewoners, vergunningen, transporten en plechten etc.
• Bouwdossiers Regionaal Archief Zuid-Utrecht  oa Utrechtse Heuvelrug, Wijk bij Duurstede
• Bouwdossiers Zeist 

Zeeland:

• Bouwdossiers Goeree-Overflakkee
• Gemeentearchief Tholen oa bevolkingsregisters, weeskamers
• Gemeente Schouwen-Duiveland oa bouwvergunningen
• Zeeuwen Gezocht inwoners, hypotheken, kadastrale eigenaren, badgasten etc provincie Zeeland

Zuid-Holland:

• Haags Gemeentearchief oa bouwtekeningen, straatnamen etc 's Gravenhage
• Leiden Erfgoedregister beschermde monumenten en karakteristieke panden van Leiden en bouwtekeningen.
• Bouwdossiers Dordrecht
• Bouwdossiers Ridderkerk
• Keurvergunningen Hoogheemraadschap van Rijnland (deels digitaal)
• Stadsarchief Rotterdam oa bouwtekeningen, Rotterdams Jaarboekje, etc  Bouwdossier 1968-1991   1940-1967   Archief Dienst Bouwpolitie
• Streekarchief Midden-Holland oa bouw- en Hinderwetvergunningen. Bronnen gemeenten Gouda, Krimpen aan den IJssel, Krimpenerwaard, Waddinxveen en Zuidplas

Eric Hennekam 

Onafhankelijk onderzoeker/kennisdeler

Doorgeven aanvullingen, verbeteringen en voor vragen:  Blogehagora  @ gmail.com